Tác nhân hàng đầu trong bệnh viêm quanh răng (viêm nha chu)

3 878 đã xem

Nguyên nhân và diễn biến của bệnh Viêm quanh răng đã và đang ngày càng được các chuyên gia trong lĩnh vực răng hàm mặt quan tâm. Tuy chưa được hiểu thấu đáo nhưng các chuyên gia đã khẳng định Viêm quanh răng là một bệnh nhiễm trùng cơ hội do vi khuẩn mảng bám răng gây ra. Vào năm 1976, Page và Schoroeder là người đầu tiên đưa ra cơ sở bệnh sinh của Viêm quanh răng ở người. Từ đó các nghiên cứu về nguyên nhân gây bệnh và bệnh lý Viêm quanh răng càng được mở rộng thêm ở mức độ phân tử và di truyền.

Theo các nhà khoa học, bệnh viêm quanh răng được khởi phát và tiến triển bởi một nhóm vi khuẩn kị khí, gram âm khu trú trong vùng dưới lợi (nướu).

Cho tới những năm cuối của thế kỷ 20, vai trò của các vi khuẩn đặc hiệu gây bệnh Quanh răng đã tương đối rõ ràng nhờ những tiến bộ vượt bậc của các kỹ thuật công nghệ sinh học. Có ít nhất 500 loài vi khuẩn được xác định trong túi quanh răng. Tuy nhiên chỉ có một số rất ít loài có liên quan rõ ràng với bệnh Viêm quanh răng. Hội nghị quốc tế về lâm sàng bệnh quanh răng năm 1996 đã đưa tới kết luận: nguyên nhân chính của bệnh viêm quanh răng ở người là do Porphyromonas gingivalis, Bacteroides forsythus và Acinobacillus actinomycetemcomitans gây ra. Trong số đó, Porphyromonas gingivalis được coi là một trong nhưng tác nhân quan trọng nhất gây bệnh viêm quanh răng.

Tác nhân hàng đầu trong bệnh viêm quanh răng (viêm nha chu) 1

P. gingivalis – nguyên nhân gây bệnh Viêm quanh răng

P. gingivalis – Cơ chế gây bệnh viêm quanh răng

Đây là trực khuẩn Gram âm, kị khí, hình thoi, không di động, không có khả năng phân hủy saccharid. Trong môi trường thạch máu nuôi cấy, khuẩn lạc có màu nâu hoặc đen, các vi khuẩn đứng thành từng nhóm. Số lượng vi khuẩn P.gingivalis tăng cao trong các tổn thương viêm quanh răng, bị loại trừ trong những liệu pháp điều trị hữu hiệu, tăng kháng thể trong huyết thanh hay nước bọt ở các thể viêm quanh răng, sản xuất ra các độc tố gây hại tế bào gây tiêu xương và có khả năng gây bệnh thực nghiệm. Sự có mặt của P. gingivalis chỉ ra nguy cơ tiêu xương ổ răng và mất bám dính quanh răng. P. gingivalis cũng có khả năng xâm nhập sâu vào tổ chức liên kết vùng quanh răng nên có khả năng gây tái phát bệnh rất cao

P. gingivalis – Cơ chế gây bệnh viêm quanh răng 1

Hình ảnh vi khuẩn P. gingivalis trên tiêu bản

P. gingivalis gây bệnh bằng cách sản xuất ra các độc tố như các polysaccharide, fimriae, hemaglutinin, chất gây tan huyết và các men phân hủy protein. Arg- và Lys-cystein protease (còn gọi là gingipains ) là những men phân hủy peptid quan trọng nhất do P.gingivalis tạo ra.

Trong số các yếu tố gây bệnh của P.gingivalis , Gingipains đóng vai trò then chốt trong quá trình tiến triển của bệnh viêm quanh răng ở người , đặc biệt làm tăng tích tụ vi khuẩn, ức chế đáp ứng bảo vệ của cơ thể, phá hủy mô và làm thay đổi hệ thống miễn dịch của cơ thể. Gingipains có khả năng phân hủy các protein của cơ thể như protein gian bào, các tế bào miễn dịch và cytokine, phân hủy fibrin và fibrinogen dẫn tới tình trạng chảy máu lợi , gây phá hủy mô quanh răng. Gingipains còn giúp P.gingivalis xâm nhập sâu vào mô quanh răng và ngấm vào máu gây các biến chứng toàn thân.

Tìm hiểu thêm: Dấu hiệu bạn đã mắc bệnh viêm nha chu

P.gingivalis là chủng không có hoạt tính ly giải saccharide mà lấy năng lượng và carbon từ việc len men các peptid và acid amin. Điều đó có nghĩa là để xâm nhập được vào vật chủ , vi khuẩn này cần phải cạnh tranh và khai thác các peptides sẵn có để tăng trưởng hoặc giáng hóa các protein của vật chủ để lấy peptides. Với hoạt tính phân hủy protein rất mạnh của các gingipains trong môi trường giàu protein ở khoang miệng chính là các điều kiện thận lợi cho sự sống còn của vi khuẩn này so với các vi khuẩn khác (Đặc biệt các gingipains cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dinh dưỡng cho sự sống còn của P.gingivalis , bao gồm việc lấy amino acid từ protein của cơ thể, sắt từ hồng cầu).

P. gingivalis – Cơ chế gây bệnh viêm quanh răng 2

Vi khuẩn P. gingivalis có trong mảng bám trên răng giải phóng gingipain

Loại trừ P. gingivalis – các liệu pháp điều trị hiện có

Liệu pháp điều trị viêm quanh răng hữu hiệu phụ thuộc quá trình chống nhiễm trùng nhằm loại bỏ các tác nhân vi khuẩn gây bệnh có trên mảng bám răng ở trên răng cũng như trong khoang miệng. Điều trị chống nhiễm khuẩn bao gồm cả điều trị cơ học và điều trị bằng kháng sinh.

1) Điều trị cơ học gồm nạo chân răng bằng tay hoặc máy để lấy bỏ mảng bám, cao răng, độc tố và các tổ chức viêm hoại tử. Thuật ngữ điều trị cơ học bao gồm cả làm sạch trên và dưới lợi cũng như làm nhẵn mặt chân răng.

Biện pháp cơ học không thể loại bỏ được một số vi khuẩn gây bệnh như P.gingivalis do chúng có khả năng xâm nhập vào tổ chức quanh răng, các ống ngà hoặc tích tụ ở những nơi mà các dụng cụ điều trị không tới được (vùng chẽ, chỗ cong lồi của chân răng). Hơn nữa việc tái nhiễm có thể xảy ra do vi khuẩn còn tồn tại trong các tổ chức khác của khoang miệng.

2) Điều trị bằng kháng sinh bao gồm việc đặt các chất kháng khuẩn tại chỗ hoặc các chất giải phóng từ từ tại chỗ nhằm làm hạn chế tích tụ mảng bám răng, diệt khuẩn trên bề mặt chân răng và tổ chức quanh răng lân cận.

Mặc dù kháng sinh được sử dụng khá thường xuyên trong việc kiểm soát viêm quanh răng nhưng các bằng chứng cho thấy chỉ có một số ít thực nghiệm lâm sàng được kiểm soát tốt khi so sánh hiệu quả của liệu pháp kháng sinh phối hợp với điều trị can thiệp đơn thuần. Việc sử dụng kháng sinh có thể chỉ mang lại lợi ích không đáng kể cho bện nhân trong khi về lâu dài có thể làm tăng sự nguy cấp của tình trạng kháng thuốc trong cộng đồng.

3) Ức chế gingipain

– Liệu pháp vaccine sử dụng kháng nguyên là gingipain: hiện vẫn chưa có đủ bằng chứng về bất cứ hiệu quả nào của vaccine chống lại các tác nhân gây viêm quanh răng.

– Sử dụng các chất ức chế đặc hiệu gingipains bao gồm các chất ức chế gingipains tổng hợp hoặc có nguồn gốc tự nhiên. Do độc tính chưa được xác định rõ của các chất ức chế gingipains tổng hợp , nên hiện vẫn chưa có nghiên cứu lâm sàng nào được thực hiên. Ngược lại , với độ an toàn cao, các chất ức chế gingipain từ tự nhiên được coi là một liệu pháp điều trị viêm quanh răng hứa hẹn, gồm:

  • Polyphenol chiết xuất từ trà xanh
  •  Polyphenol chiết xuất từ Cranberry hoặc từ các loại hạt như gạo
  • Kháng thể IgY (Yolk immunoglobulin – kháng thể từ lòng đỏ trứng)

Loại trừ P. gingivalis – các liệu pháp điều trị hiện có 1

Kháng thể IgY mở ra cơ hội điều trị triệt để Viêm quanh răng

Xem thêm: Kháng thể IgY và ứng dụng trong y học

Nếu sử dụng vaccine có kháng nguyên là gingipain được gọi là miễn dịch chủ động thì việc sử dụng kháng thể IgY trực tiếp chống lại men gingipain được bổ sung tại chỗ vào khoang miệng là liệu pháp miễn dịch thụ động. Kháng thể IgY thu được bằng cách : sử dụng gingipain làm kháng nguyên gây miễn dịch cho gà mái, kháng thể đặc hiệu chống gingipain được sản xuất và tích lũy trong lòng đỏ trứng gà , sau đó được tách chiết và làm tinh khiết.

Một thử nghiệm lâm sàng sử dụng kháng thể từ lòng đỏ trứng chống lại gingipain (IgY-PG của Nhật Bản là Ovalgen PG) trên 5 bệnh nhân bị viêm quanh răng mạn tính và có nồng độ P.gingivalis cao trong vùng dưới lợi (23). Dạng kem chứa Ovalgen PG được đưa trực tiếp vào túi lợi . Trước khi sử dụng Ovalgen PG, người ta làm sạch mảng bám và túi lợi trên bề mặt răng được thử . Nồng độ P.gingivalis trong các túi chân răng của tất cả các răng điều trị được biểu đạt bằng tỷ lệ % /tổng vi khuẩn xác định bằng PCR. Việc kết hợp giữa làm sạch mảng bám và túi chân răng với Ovalgen PG đã làm giảm được độ sâu của túi chân răng , chảy máu trong túi chân răng và nồng độ P.gingivalis tại thời điểm 4 tuần so với làm sach mảng bám và túi chân răng đơn thuần.

Một nghiên cứu khác đánh giá hiệu quả của Ovalgen PG trên 42 bệnh nhân viêm quanh răng sau khi làm sạch mảng bám và túi chân răng theo phương pháp lựa chọn ngẫn nhiên có nhóm đối chứng (24). Chia ngẫu nhiên các bệnh nhân chưa được điều trị viêm nha chu vào 2 nhóm sử dụng làm sạch mảng bám, túi chân răng và dung viên ngậm Ovalgen PG hoặc đối chứng . Các chỉ số lâm sàng được ghi nhận tại thời điểm bắt đầu nghiên cứu, sau 4 tuần và 12 tuần điều trị. Lựa chọn các túi chân răng sâu nhất và các mẫu được thu thập để đánh giá nồng độ vi khuẩn P.gingivalis bằng PCR. Có sự cải thiện ý nghĩa về độ sâu trung bình của túi chân răng ghi nhận ở nhóm dùng Ovalgen PG sau 12 tuần điều trị . Cùng với những thay đổi về lâm sàng , số lượng vi khuẩn P.gingivalis trong các mảng bám dưới lợi từ các túi sâu nhất cũng giảm đáng kể ở nhóm dùng Ovalgen PG.

Các kết quả nghiên cứu cho thấy sử dụng Ovalgen PG (kháng thể IgY ức chế gingipain của P. gingivalis) hàng ngày kết hợp với làm sạch mảng bám và túi chân răng ở các bệnh nhân viêm quanh răng mang lại kết quả lâm sàng tốt hơn đáng kể cũng như giảm số lượng vi khuẩn so với nhóm đối chứng. Do vậy, miễn dịch thụ động sử dụng Ovalgen PG có thể là một phưong pháp hiệu quả trong điều trị viêm nha chu.

Theo Igygate.vn

Có thể bạn quan tâm: Bà bầu bị viêm lợi, Bệnh viêm lợi ở người lớn, Bệnh viêm nha chu

Ý kiến của bạn